„Сакам да потенцирам дека квалитетот на живот на пациентките со инконтиненција е исклучително намален. Намалени се контактите со луѓе, контактите со внуци (ако се повозрасни) зашто постои мирис поради урината. Тие имаат постојано чувство на мокрост и иритација на кожата, која се јавува релативно брзо оти урината е полна со киселина. За жал, кај нас, но според моето искуство од работата во странство, и во некои останати земји, многу често жените мислат дека инконтиненцијата, подмочувањето е нормална работа за жена што родила. Тоа апсолутно не е точно“

Проф. д-р Васил Илиев е гинеколог-акушер, специјалист по урогинекологија во клиничката болница „Жан Митрев“. Тој објаснува дека инконтиненцијата, или неволното испуштање урина е проблем, состојба која иако почесто се јавува кај жените, не ги одминува ниту мажите. Постојат повеќе типови инконтиненција, нејзино дијагностицирање, и секако решавање на проблемот. Професорот објаснува и кој метод на решавање е најуспешен, како се поставува дијагнозата и сè што поврзано со оваа здравствена состојба.

Што претставува инконтиненцијата, за каква состојба станува збор?

– Континенцијата претставува физиолошко, нормално полнење на бешиката, која меѓу две празнења е комплетно сува, односно не доаѓа до истекување на урина. Инконтиненција е спротивното, односно кога доаѓа до губење на урина, не по желба, не по чувство на потреба за уринирање, туку станува збор за неволно, неконтролирано мокрење поради разни причини. Ова е сложен термин. Треба да се тргне од фактот дека ние се раѓаме без можна контрола на мокрењето. И во текот на првата година треба да созреат центрите што се наоѓаат во ‘рбетниот мозок, и во големиот мозок. Тоа се сензибилни и моторни центри кои пренесуваат информација за степенот на дистензија на мочниот меур, односно степенот на наполнетост. И тогаш кога ќе дојде до тоа, треба да се најде адекватно хигиенско социјално прифатливо место за да се испразни мочниот меур. Друга карактеристика на мочниот меур, која е многу важна, а која луѓето не ја осознаваат, е дека тоа е мускулен орган. А, мускул кога се полни, треба да направи реaкција, да се стегне. Инервацијата прави тој да издржи одредена количина наполнетост без да се стегне, без да контрахира и да изврши празнење. На пример, срцето е мускулен орган исто така, но тоа штом прими крв веднаш се контрахира и ја проследува понатаму во циркулацијата. Тоа е една компарација колку е сложена целата софистицирана невролошка парасимпатична и симпатична инервација на мускулот на мочниот меур, која се вика детрусор. Тоа е исклучително важна консталација.

Какви типови интконтиненција постојат?

– Има различни моменти уште кога во младост, новородени доживуваат нарушување на созревањето на некои од центрите или на трансферот на информацијата, па кај некои мали дечиња над една година може да се случи подолго да трае тоа осозревање и пријавување на желбата за празнење. Тоа сè спаѓа во групата на постпонирана физиологија. Во друга голема група прави проблем од аспект на невролошки проблеми, бидејќи овие првите немаат вакви невролошки проблеми, туку само созревањето и трансферот на информацијата е позабавен и треба повеќе време. Оваа втора група има невролошки проблеми, а најпознат невролошки испад е т.н. спина бифида, кој постои кај пациенти кои реферираат неволно истекување на урината, особено во текот на ноќта, зависно од големината на таа спина бифида. И тука спаѓа онаа енуреза (ноктурно), каде што веќе во патолошка смисла е нарушено созревањето на центрите на континенција, односно за одржување на физиолошкиот ритам на мокрењето.

Кои групи проблеми најчесто постојат кај инконтиненцијата?

– Практичен проблем е неадекватна диастола на мочниот меур. Има повеќе категории според причините поради кои настанува тоа неволно истекување на урината. Најчесто е истекување при покачен интраабдоминален притисок кој се пренесува лесно во широка, посебно во женска карлица. Ова важи генерално за жени, а потоа ќе објаснам и за кај мажите. Женската карлица е волуменозна, поради репродуктивните капацитети и сите сили на притисок што се создаваат во карличната шуплина. Секоја сила по закон на физика прави еден фокус на дејствување, кој коинцидира со мочниот меур, бидејќи кога сме се исправиле од квадрипедална позиција во бипедална позиција, сите органи доживеале антипонирање и мочниот меур дошол во фокусот. Но, затоа еволуцијата обезбедила добра мускулатура на карличното дно и паракарличното дно која го обезбедува позиционирањето, статичкиот момент. И довела до тоа кога ќе дејствува фокусот на сила на мочниот меур, да настане минимално дорзокаудално поместување, флексибилитет. Сите органи во нашето тело се на нешто легнати или се на нешто обесени и сите тие два модалитета на фиксација, таканаречена, не апсолутна, доживуваат физиолошка динамика.

Кога фокусот на сила дејствува, доживува горниот дел на спојот меѓу уретрата и бешиката да се помести минимално и кога ќе се помести, доаѓа да се залепи на структури од карличното дно и го затвора минималниот отвор на уретерот, со што притисокот, по законот за хидродинамиката, штом се намали радиусот на каналот, се зголемува интрауретралниот притисок и се обезбедува континенција. Кога тоа не е реализирано синхроно, со зголемување на интраабдоминалниот притисок, тоа значи кашлање, смеење, трчање, па дури и сексуални односи некогаш, доаѓа до неволно истекување на мокрача, познато како СТРЕС ИНКОНТИНЕНЦИЈА НА УРИНА. Тоа е најчеста причина за проблематиката кај жените во однос на инконтиненцијата.

Втора голема група е неволно истекување на урина поради несинхронизирана контракција, стегање на мускулатурата на мочниот меур. Значи, пациентката не може да ја контролира дијастолата на мочниот меур и таа итно мора да реализира уринирање. Таа има чувство дека треба да реализира, но мора итно тоа да го направи. Јас постојано ги прашувам дали стигаат до тоалетот кога има итност за уринирање, а тие ми одговараат, особено оние што имаат вистински проблем, дека не стигаат. Тие жени, поради тоа народски кажано подмочување, живеат постојано со влошки. Истото е и со првата категорија. Континенцијата претставува физиолошко, нормално полнење на бешиката, која меѓу две празнења е комплетно сува, односно не доаѓа до истекување на урина. Инконтиненција е спротивното.

Сакам да потенцирам дека квалитетот на живот на пациенти со инконтиненција е исклучително редуциран.
Контакт со луѓе, контакт со внуци (ако се повозрасни) е намален бидејќи постои мирис од урината. Тие имаат постојано чувство на мокрост и иритација на кожата, која се јавува релативно брзо, оти урината е полна со киселина. За жал, кај нас, но според моето искуство од работата во странство, и во некои останати земји, многу често жените мислат дека инконтиненцијата, подмочувањето е нормална работа за жена што родила, што апсолутно не е точно.

Еве, на пример, во Данска, не се дозволува пациент да има таков проблем, особено со денешните расположливи модалитети на решавање на проблемот. Ова група се нарекува УРГЕНТНА ИНКОНТИНЕНЦИЈА или дијагноза нестабилен детрусор и се јавува од непозната причина, значи не постои невролошки испад кој го оправдува тоа хаотично функционирање на мускулот на бешиката. Кога постои невролошка причина, некое воспаление или повреден ‘рбетен мозок или друго, тоа се нарекува НЕВРОГЕНА бешика. Тоа се манифестира исто, ама етиологијата, причината е различна.

Покрај овие две големи групи, постои и МЕШАНА. Значи има пациенти што имаат и стрес-инконтиненција и ургентна инконтиненција. Тоа е предизвик за решавање, оти се решава на два различни начини. Стрес-инконтиненцијата се решава оперативно, додека другото се решава фармаколошки. И често пати кога ќе се реши стрес-инконтиненцијата, поради минимално поместување на спојот на мочниот канал со бешиката, доаѓање до големо коригирање и на нестабилниот детрусор. Затоа и треба да се прави тој редослед на решавање на проблемот.

И постои една поретка група кај жени на интконтиненција, т.н. ПРЕЛЕВНА. Значи доаѓа до истекување затоа што се преполнува бешиката и често пати таа може да биде, зависи од капацитетот, односно од континуитетот на сензибилитетот, со осет или без осет. Тоа доаѓа кај жени што имаат паралелен генитален спад, па доаѓа до агол кој е поостар на мочниот канал или каде што имаат спад на мочниот меур, надвор од влезот на вагината и тука постојано останува урина и брзо се преполнува и прелева. Овој тип инконтиненција е почест кај мажи со хипертрофија на простата, која го опструира протокот и празнењето на урината и затоа кај нив најчести инконтиненции што се јавуваат се прелевната инконтиненција и нестабилен детрусор, но тој го ставаме во органски предизвикан. Кај мажите може да се јави поретко и стрес-инконтиненција, по вадењето на простатата.

Кои жени се со најголем ризик и можност да развијат состојба на инконтиненција?

– Ќе се вџашите ако ви кажам дека, според едно претходно испитување на девојки – гимназијалки, се покажа дека 26-27% имале момент на неволно истекување на урина. Тука секако дека има различни варијации, во однос на месечен циклус, настинка… Но, сепак, да најдете толкав процент на таа возраст, тоа е веќе загрижувачко. Тоа донекаде се должи и на културата на вежбање на карличната мускулатура. Во некои земји постои култура кај девојчиња кои уште во рана возраст на 5-6 години почнуваат да ја вежбаат карличната и лумбосакралната мускулатура. Но, тоа се културолошки моменти, кои се надвор од доменот на гинекологијата.

Кои се дијагностичките процедури кога станува збор на инконтиненцијата?

– Суверено правило за дијагностика не постои за овие различни типови инконтиненција, а луѓето најчесто и не знаат дека постојат различни типови. Прво треба да се направи урогинеколошки преглед. Зошто? За да се исклучи нарушување на статиката на гениталните органи, да се исклучи спад на мочниот меур, на утерусот и на дебелото црево, кое кога ќе спадне со задниот ѕид притиска на предниот ѕид каде што проаѓа мочниот канал. Потоа треба да се направи еден тест во текот на тој за мене рутински преглед – стрес-тест, односно Маршалов тест, кога се полни бешиката и се тера пациентот да кашла и да манифестира интраабдоминален притисок. Се прави и еден друг тест – Бониев тест. На тоа може да се надоврзе и Кју тип тест, кога во мочниот канал се поставува една пластична творба на чиј врв има памук и се тера пациентот да напне, по што се мери аголот на отклонување при напор, односно се заклучува за степенот на дислокација на урогениталниот комплекс. Може да се направи и тест со влошка. Тоа е во делот на амбулантската дијагностика. Суверено правило за дијагностика не постои за овие различни типови инконтиненција, а луѓето најчесто и не знаат дека постојат различни типови, потенцира познатиот урогинеколог.
Постои и кабинетска дијагностика, која се нарекува уродинамика. Тоа е еден апарат кој мери притисоци и протоци во мочниот меур и во мочниот канал. Тој е доминантен тест повеќе за нестабилниот детрусор, но се користи и кај стрес-инконтиненцијата за да исклучиме постоење на тој нестабилен детрусор. Кога се мешани, ние треба однапред да знаеме, за на пациентот да му се презентира што сè е расположливо за решавање на проблемот.

Кога може, односно кога пациентот може да сфати дека има проблем со инконтиненција?

– Суштествено е, при поставувањето дијагноза ИНКОНТИНЕНЦИЈА, било лабораториски било анамнестички, да се исклучи постоење на инфект. Кога тоа постои, прво треба тој да биде саниран, па потоа да се утврди дали постои навистина инконтиненција, бидејќи инфектот провоцира такви моменти на нестабилност на детрусорот и на мочниот меур и инконтиненција од стрес-тип. Тоа е основно.
Кај помлади лица сме многу внимателни, посебно кај пациентки кои не извршиле репродукција, оти се смета дека репродуктивниот акт, раѓањето е еден од провокаторите на дислокациски промени во генитоуринарниот систем. Дислокациска промена може да води до стрес-инконтиненција, или кон друг тип инконтиненција. Јас во моментот имам пациентка која има мешан тип на инконтиненција, а има само 17 години.

Кои сè терапевтски модалитети постојат за решавање на проблемот со инконтиненцијата?

Во глобала се поделени на конзервативни и оперативни. Конзервативните се состојат од т.н. Кегелови вежби кои придонесуваат за јакнење на мускулатурата на карлицата. Постојат и прстени за инконтиненција и се наменети за иноперабилни случаи и случаи поврзани со друга поголема патологија и ова е занемарлива работа. Во многу голема мера, конзервативниот третман е инсуфициентен, недоволен. Постои и можност за перманентен катетар, но тоа се ретки случаи.
Оперативниот модел за решавање е поделен на абдоминален и вагинален пристап. Во глобала, абдоминалниот пристап е класичен и решавањето се прави со отворање на абдоминалната шуплина или со отворање на абдоминалниот ѕид, и се влегува во делот каде што треба да се постават суспензиони шавови и да се обезбеди добра потпора на мочниот канал во неговата дислокација при напор. Вагиналниот пристап исто така може да се подели на класичен и модерен. Класичниот се подразбира во тие супуретрални потпори што се ставаат, но за жал успехот е 37%. Денеска во хирургијата која јас ја практикувам е прифатлив МИНИМАЛНО ИНВАЗИВЕН ХИРУРШКИ ПРИСТАП. Тоа подразбира вагинален отвор од 9 мм и поставување на полипропиленска лента која се поставува на местото под уретровезикалниот спој, која се инкорпорира и го имитира сфингтерниот механизам, го засилува тој механизам. Значи служи како потпора кога доаѓа до таа урогенитална дислокација. Суштината е што операцијата има успех над 93%, и пациентот веднаш или за еден ден си оди дома. Суштината е дека нема резови, не се отвора абдоменот и спаѓа навистина во минимално инвазивни процедури. Тој е најадекватен пристап и денес во светот важи за златен стандард-процедура за решавање на стрес-инконтиненцијата на урината.